काठमाडौँ । प्रत्येक वर्ष भाद्र कृष्ण प्रतिपदादेखि अष्टमीसम्म आठ दिन मनाइने परम्परागत सांस्कृतिक पर्व ‘गाईजात्रा’ आज विभिन्न कार्यक्रमको आयोजना गरी देशभर मनाइँदै छ।
गाईजात्रा नेपालमा मनाइने एक महत्वपूर्ण सांस्कृतिक पर्व हो । यो पर्व विशेष गरी नेवार समुदायले मनाउने गर्छन् । यस पर्वको मुख्य उद्देश्य दिवंगत आत्माको शान्तिका लागि प्रार्थना गर्नु र परिवारजनलाई सान्त्वना दिनु हो।
गाईजात्राको दिन, ती परिवार जसले विगत एक वर्षभित्र आफ्नो प्रियजन गुमाएका छन्, ती दिवंगतको सम्झनामा गाई वा गाईको प्रतीकस्वरूप बालबालिका वा मानिसहरूलाई सहरभरि परिक्रमा गराउँछन् । गाई हिन्दू धर्ममा पवित्र मानिन्छ, र यो विश्वास गरिन्छ कि गाईले मृतक आत्मालाई स्वर्गको यात्रा गर्न मद्दत गर्छ।
गाईजात्रा पर्वको अर्को महत्वपूर्ण पक्ष हास्य व्यंग्य हो । यो दिन राजा प्रताप मल्लले आफ्नो मृत छोराको सम्झनामा र उनकी रानीको दुःखलाई कम गर्न जनतालाई आफ्ना दुःख र पीडा बिर्सन हँसाउने, मनोरञ्जन गराउने, र व्यंग्यात्मक प्रस्तुतिहरू गर्न प्रेरित गरेका थिए। त्यसबेलादेखि, गाईजात्रा हास्य र व्यंग्यको पर्वको रूपमा पनि परिचित छ ।
यो पर्वले समाजका विकृतिहरू, राजनीतिक अवस्था, र अन्य सामाजिक मुद्दाहरूमा व्यंग्यात्मक दृष्टिकोण राख्ने अवसर प्रदान गर्छ । गाईजात्राको क्रममा विभिन्न सांस्कृतिक कार्यक्रम, नृत्य, गीत, र प्रहसनहरू प्रस्तुत गरिन्छन् जसले यो पर्वलाई मनोरञ्जनात्मक र सामाजिक सन्देशयुक्त बनाउँछ ।
संक्षेपमा, गाईजात्रा मृतकको आत्माको शान्ति र जीवितहरूलाई हँसाएर पीडा बिर्साउने पर्व हो, जुन नेवार समुदायको समृद्ध सांस्कृतिक धरोहरको प्रतीक हो ।
काठमाडौं उपत्यकालगायत मुख्य रूपमा नेवार समुदायको बाक्लो बस्ती रहेका शहरहरु बनेपा, धुलिखेल, त्रिशुली, दोलखा, खोटाङ, भोजपुर, चैनपुर, इलाम, धरान, विराटनगर, वीरगञ्ज, हेटौंडा, पोखरा, तानसेनमा पनि यो पर्व मनाइन्छ ।
गाईजात्रा पर्व मनाउन सरकारले मंगलबार काठमाडौँ उपत्यकामा सार्वजनिक बिदा दिएको छ ।
